Zin in de toekomst

Opkomst China geeft oerknallen in de economie

“Vandaag de dag discussiëren we over doorwerken tot 67. Als iedereen straks 120 wordt, lachen we daarom.” Uit het boek De toekomst van werk, geschreven door Adjiedj Bakas en Martijn van der Woude, blijkt dat ons heel wat te wachten staat. Het heikele onderwerp pensioenleeftijd kan in dat licht met gemak gerelativeerd worden.

Een greep uit de ontwikkelingen die in het boek worden belicht:

• onderwijs wordt steeds minder gericht op het bezit van kennis en steeds meer op vaardigheden voor het zelfstandig verkrijgen daarvan. We worden veroordeeld tot levenslang leren, maar dan wel op een leuke manier: de belevingseconomie dringt door tot in schoollokalen, collegebanken en trainingscentra. Zelfs tot de werkplek, waar ook permanent geleerd wordt
• banen worden verzelfstandigd, het aantal zzp’ers groeit van negenhonderd duizend naar anderhalf miljoen
• door toenemende zelfredzaamheid van medewerkers zullen vakbonden en ondernemingsraden moeten zoeken naar een nieuwe invulling van hun taken
• een groeiende behoefte aan kleine eenheden voor samenleven of –werken, waarin mensen steun, (h)erkenning, warmte en geluk vinden
• deze tendens tot kleinschaligheid vermengt zich met globalisering tot ‘glocalisering’
• zingeving en ethiek zijn meer en meer bepalend voor het imago van een bedrijf als werkgever. De passie van medewerkers wordt niet meer alleen gebaseerd op de inhoud van het werk, maar ook op mogelijkheden voor persoonlijke en professionele groei
• het vertrouwen in de overheid als stuurman van de samenleving neemt af, in plaats daarvan vertrouwt een toenemend aantal mensen op religie als bron van inzicht. Het zijn niet alleen extremistische islamieten die in dit reli-reveil hun heil zoeken, maar juist ook gematigde mensen uit allerlei culturen die hun keuzes baseren op godsdienstige principes in de rollen die zij vervullen: van manager tot moeder en van ambtenaar tot autoverkoper
• managers zullen hun medewerkers steeds meer afrekenen op prestaties, dus niet meer op aanwezigheid of eigen voorkeuren bij de uitvoering van het werk. Managers zullen eraan moeten wennen dat ze zelf ook steeds meer op hun prestaties afgerekend worden, waarbij niet alleen de hoogte van de productie op korte termijn belangrijk is, maar ook een authentieke stijl van communiceren en resultaten op de langere termijn
• in Azië ligt het centrum van de nieuwe economische wereldorde, maar de rol van het Westen blijft cruciaal omdat alleen in een tolerante omgeving echte innovatie tot bloei komt
• met prijzen die onder druk staan wordt het concurrerend vermogen van bedrijven zwaar op de proef gesteld
• het milieubelang dringt door tot overheid en bedrijfsleven - hun beleid zal sterk vergroenen.

Combinatie van talent
Het uitoefenen van twee of drie verschillende functies tegelijk wordt heel normaal, net als het kiezen van een ander beroep. “Hoe langer je doorwerkt, hoe groter de behoefte om een ander vak te doen, naast je bestaande werk of in de plaats ervan”, zo zegt trendwatcher Adjiedj Bakas tijdens de presentie van het boek, eind november in het Olympisch stadion. “Banen worden in de toekomst meer gebaseerd op een slimme combinatie van talenten en niet meer alleen op een diploma”, zegt Martijn van der Woude. Hij is in het dagelijks leven directeur van HR-dienstverlener PiCompany, een Nederlands bureau dat momenteel het grootste assessment center ter wereld laat bouwen in China.

Vijftig Silicon Valleys
Ook voormalig staatssecretaris voor Onderwijs, Annette Nijs, behoort tot de sprekers tijdens de boekpresentatie. Zij zegt dat de wereld in een stroomversnelling zit, met name door de stormachtige ontwikkelingen die vanuit China op ons afkomen. “Het land vormt nu de derde economie in de wereld met een BNP van drieduizend miljard dollar en een groei van rond de negen procent. Er zijn in China zevenhonderd vooraanstaande ict-bedrijven, verspreid over vijftig equivalenten van Silicon Valley.”

Doorwerken tot 75
Door deze ontwikkelingen zullen bedrijven in het Westen worden gedwongen tot verdergaande kostenreducties. Over tien jaar zijn er in de EU meer robots dan mensen - niet alleen in fabrieken, ook op kantoren en in het huishouden. Door de stijgende levensverwachting zullen we niet meer doorwerken tot 65 of 67 jaar, maar minstens tot 75. Dat is ook logisch, toen Drees de pensioenleeftijd op 65 stelde, was de levensverwachting 66 en telde een doorsnee werkweek 48 uur. Momenteel wordt de werkweek sluipend weer wat langer: gebruikers van een blackberry, of een verwant apparaat, werken gemiddeld twintig dagen per jaar extra, zonder meer salaris te eisen.

Vergrijzing geen schrikbeeld
Hoe lang blijft dat nog zo? De schaarse arbeidsmarkt dwingt werkgevers in de toekomst tot goede arbeidsvoorwaarden, inclusief training, omscholing en een uitvoerig traject voor outplacement. Van der Woude: “Medewerkers die kansrijk willen zijn op de arbeidsmarkt moeten niet alleen voldoende vakkennis hebben, maar ook in staat zijn zichzelf te verkopen. Dat doe je niet met een opgeklopt cv, daar prikken werkgevers steeds meer doorheen, je doet dat door slim te netweken, bijvoorbeeld op LinkedIn. En door te beseffen dat je als individu een groot arsenaal aan talenten hebt die bruikbaar zijn voor allerlei soorten werk.” Bakas vult aan: “Laten we de vergrijzing niet zien als schrikbeeld, maar als prikkel om veel creatiever dan tot nu toe om te gaan met het aanwezige arbeidspotentieel. Bijvoorbeeld ook door de overheid af te slanken, met als gevolg: meer efficiency, minder bureaucratie en een aanzienlijk groter deel van de beroepsbevolking dat beschikbaar is voor de marktsector.”

Geen strategie maar intuïtie
In de turbulenties van vandaag kunnen veel van China leren volgens Nijs, daarbij komt het vooral aan op onbevangen omgaan met complexiteit. “In het Westen heeft het woord complex de connotatie van gebrek aan controle, terwijl het in China wordt geassocieerd met rijp en volledig. Chinezen voelen zich het meest op hun gemak als ze kunnen vertrouwen op hun intuïtie, zonder strategie, gewoon met een onderbuikgevoel. Bij vertrouwde fenomenen in onze samenleving doen zich steeds meer onverwachte wendingen voor, waardoor oude strategieën falen.” Het bankwezen is niet langer onaantastbaar, ontwikkelingen in ict hebben invloed op ons leven en de manier waarop we zaken doen en we ontdekken dat de grenzen zijn bereikt van wat we onze leefomgeving kunnen aandoen. Volgens Nijs kan de Chinese filosofie van het taoïsme ons leren om te gaan met dergelijke vormen van complexiteit.

Stenen engel
Een aangrijpend verhaal komt van Lisa Lipkin, voormalig journalist, thans verhalenverteller en spreker tijdens de boekpresentatie. “Op mijn zestiende was ik depressief. Mijn moeder vertelde toen een verhaal over Michelangelo die met een vriend over straat liep. De vriend schopte tegen een steen waarvan Michelangelo zei dat een engel was. Iedereen lachte hem uit, maar zes maanden kon hij het als beeldhouwer bewijzen: de steen was een engel geworden. Mijn moeder zei dat ik zo’n engel ben. Toen ik begon met mijn werk als journalist, werd mijn eerste verhaal afgewezen. Ik dacht terug aan het verhaal van Michelangelo en ik stuurde het naar de New York Times. Die plaatste het.”

Yin en yang
We houden de moed erin, hoewel China in economisch opzicht furore maakt en allerlei vormen van complexiteit op dat gebied, blijkbaar moeiteloos beheerst en creëert. In politiek opzicht is het omgekeerd, daar wordt alles wat afwijkt van de centrale richtlijn heel simplistisch de nek omgedraaid. Dissidenten worden geïsoleerd, journalisten opgesloten en de toegang tot websites met afwijkende informatie is door de overheid afgesloten. Hoogte- of eigenlijk dieptepunt was het neerslaan van de studentenopstand op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989. Te midden van alle stroomversnellingen waaraan de wereld ten prooi valt, is dat nog steeds het jaar van een splitsing met langdurige effecten: in Oost-Europa richting democratie en in China richting onderdrukking. Een splitsing tussen west en oost. Naar maatstaven van de tao: tussen yin en yang.

Lieve vijand
Weinigen in het Westen zijn geneigd China in politiek opzicht als voorbeeld te stellen. Aan de andere kant zou het heel goed kunnen dat dit enorme land niet alleen een bron is van talloze economische stroomversnellingen, maar ook een bron van inspiratie voor het omgaan daarmee. Als de vergrijzing geen schrikbeeld hoeft te zijn, is de opkomst van China dat evenmin. De man wiens geboorte over twee weken wordt herdacht zei tweeduizend jaar geleden al ‘heb uw vijand lief’. Als een steen op straat een vermomde engel blijkt te zijn, waarom zou dat dan niet kunnen voor een bankier, een terrorist, een concurrent of de buurjongen die zo veel lawaai maakt met zijn brommer.

Rolmodellen
In deze kersttijd ontkomen we er niet aan om de trend van reli-reveil nog wat uit te werken. Ooit was alles stil en sereen, als een echte hemelse vrede. Toen kwam de oerknal en begon het gedonder. In het nieuwe heelal blijkt dat het geknal uiteenvalt, zoals wanneer de buurjongen langsrijdt. Minder oer en minder heftig, meer verspreid over een aantal kleinere knallen. Zoals de opkomst van internet een aantal donderslagen teweegbracht in de marketing, de LPF dat deed in de politiek en rolmodellen uit Marokko, Turkije en Argentinië, voor de integratie van allochtonen.

Engelen als allochtonen
Als ik straks een engeltje in een kerstboom zie hangen, zal ik denken aan die ene klant die me een loer wilde draaien, aan die onbeleefde cassière van gister … eigenlijk aan iedereen met wie ik ooit ruzie heb gehad. Of nog zal krijgen. Heel lastig om te erkennen dat al die confrontaties net zo onwennig zijn als voor het eerst couscous eten, maar wel heel zinvol. Laten we deze engelen beschouwen als de allochtonen van de toekomst. Gelukkig is hun integratie een kwestie van reflectie en niet het gevolg van beleid dat ergens in de bureaucratie is bedacht. Anders zou de kans op mislukking groot zijn.

Links:
Lisa Lipkin schreef het boek Bringing the story home
Trendoffice, het bureau van Adjiedj Bakas
PiCompany, het bedrijf van Martijn van der Woude
website over het boek De Toekomst van werk
Wikipedia over Annette Nijs
Het boek van Annette Nijs, China met andere ogen

Nogmaals Wilders - ditmaal Geert versus Fatima

Ook wie mij niet respecteert, verdient respect. En ik zal ervoor vechten om te kunnen blijven zeggen dat ik iedereen respecteer, dus ook Geert Wilders en Fatima Elatik.

Zij vergelijkt Wilders met Hitler. In de VS vergelijken extremisten Obama met Hitler. Zo komt Wilders zowaar nog in goed gezelschap terecht.

Niet overtuigend
De manier waarop Fatima Elatik bij de EO vanavond haar standpunt toelichtte wekte bij mij sympathie voor Wilders. Ze herhaalde steeds dat zij 'wat doet', terwijl Wilders alleen maar 'wat roept'. Dat was voor mij niet echt overtuigend en bovendien was het geen antwoord op de door Andries Knevel terecht met nadruk gestelde vraag: "Waarom doet u precies wat u Wilders verwijt, het demoniseren van medemensen?"

Mandela en Berlusconi
Ik ben als PvdA-lid, vastbesloten vanuit solidariteit en respect naar mijn medemensen te kijken, ongeacht hun geloof, ras, opvatting of wat dan ook. Zelfs ongeacht de wijze waarop mensen hun opvattingen uiten in mijn richting of die van anderen. Ook wie mij niet respecteert, verdient respect, alleen al omdat we anders in een escalatie van afkeuring belanden. Ik heb daarom evenveel respect voor Wilders als voor Mandela, Obama, Elatik, Balkenende, Bos, de dalai lama, koningin Rania van Jordanië, Berlusconi, mijn bovenbuurvrouw, mijn benedenbuurman en ieder ander.

Bewondering en afschuw
Net zo vastbesloten als ik ben om dit respect in ieders richting waar te maken, ben ik van plan de signalen te verstaan die door het succes van Wilders worden afgegeven. Ik bewonder zijn moed, ik verafschuw zijn standpunten. Ik bewonder de wijze waarop hij als een guerillastrijder de gevestigde partijen voor schut zet, ik betreur dat die hem zoveel kansen voor open doel geven om te scoren. Nu ook Elatik weer.

Plank mis
Ongetwijfeld rekent ze op applaus van sommige moslims en (misschien nog belangrijker) van degenen binnen de PvdA die beslissen over haar kandidatuur bij de volgende verkiezingen. Maar als het haar doel is om de opmars van Wilders te stuiten, dan slaat ze de plank mis. De doorsnee burger ziet dat gestuntel met die plank en die ziet ook dat politici van gevestigde partijen het moeilijk vinden om die plank NIET voor hun kop te houden.

Onbevangen
We gaan spannende lokale campagnes tegemoet. De grote vraag is: hebben gevestigde partijen de moed om hun fouten uit het verleden openlijk onder ogen te zien en onbevangen te luisteren naar wat PVV-kiezers beweegt? Zij denken dat het uitbrengen van een proteststem een juiste keuze is en die overtuiging groeit alleen maar zolang hun leider met scheldwoorden wordt bejegend.

Grote partijen
Hoe lastig is het om dat onder ogen te zien? Een klein beetje empathie voor je achterban en je weet het. Ik wens het dit land toe dat de PvdA en de andere grote partijen daartoe overgaan. Dan blijven ze groot.

Links
PvdA
Fatima Elatik
PVV
Knevel & Van den Brink

Openheid in de PvdA

Kiest de partij voor moed of voor angst?

De PvdA moet snel op zoek naar een robuust profiel, dat is de kern van onderstaand betoog. Om snel resultaat te boeken, doet de partij er goed aan om voorafgaand aan de inhoud, vast te stellen HOE de discussie daarover wordt gevoerd met de achterban en de rest van de samenleving. De partijleiding lijkt niet te beseffen dat op dit moment openheid belangrijker is dan loyaliteit. Ik tracht dit aan te tonen met een voorstel dat partijleider Bos zal aanspreken.

Peuteren aan het pluche
Is er paniek in de PvdA? Gezien de steil dalende peilingen zou je dat zeggen. Binnen de partijen van de oude stempel worden peilingen altijd geïnterpreteerd in het kader van de eigen machtspositie. De externe consequenties zijn een dalend zetelaantal, minder invloed op het beleid en minder aandacht in de media. Het is dan gebruikelijk dat er intern stevig wordt gepeuterd aan de poten van het pluche door ambitieuze talenten, die hopen het stokje te mogen overnemen.

Geen paniek – wel discussie
Gelukkig zie ik geen tekenen paniek en juist wel van discussie. Schrijvers van opiniebijdragen in kranten leven zich uit. De werkgroep Dijksma onderzocht in opdracht van het partijbestuur de afgang bij de EP-verkiezingen. Raadsleden vergaderen wat hen te doen staat om herkozen te worden volgend jaar maart. Gewone partijleden doen duizenden duiten in het zakje. Zelfs kiezers niet die nog nooit PvdA gestemd hebben en dat ook niet van plan zijn, blijken een mening te hebben over de koers van de partij. Het is heel verfrissend om te zien, maar helaas is de kakofonie van creativiteit zo groot dat eenstemmigheid voorlopig niet bereikt wordt. Terwijl de tijd dringt, gezien de raadsverkiezingen van 2010.

Melkert revisited
Ik wil in dit blogbericht niet ingaan op de inhoud, maar op de vraag hoe de discussie binnen de PvdA snel en effectief kan verlopen. Ik schrok nogal van een recente reportage in het NOS Journaal waarin partijleider Wouter Bos zei dat de kritiek in zijn partij zo zuur is en dat dit niet hoort bij de PvdA. Ik denk dat iedereen begrip kan hebben voor de behoefte van Bos aan waardering voor zijn inspanningen en aan vertrouwen dat de partij er weer bovenop komt. Wat ik niet begrijp is dat hij de kritiek blijkbaar niet inhoudelijk wil beantwoorden omdat deze niet op een prettige toon wordt geleverd. Dat doet denken aan de stijl van Melkert die op ijskoude toon kon aangeven dat een bepaald onderwerp hem niet zinde en dat er dus niet over gesproken zou worden.

Motiverend
Het doet trouwens ook denken aan een uitspraak van Job Cohen bij het tv-programma Nova. Hij zei kritiek van PVV’er Hero Brinkman demotiverend te vinden en wilde er daarom niet op ingaan. Dat is wat mij betreft voor politici geen professionele manier om kritiek te hanteren. (zie naschrift) Ook Ad Melkert paste een afleidingsmanoeuvre toe in 2002, toen hij dacht de daling in de peilingen te kunnen keren door Pim Fortuyn te vergelijken met de Franse rechts-extremist Jean-Marie Le Pen. De ernst van die misrekening heeft electoraal grote gevolgen gehad. Ervan uitgaande dat het terzijde schuiven van kritiek, zonder de inhoud ervan te onderzoeken, helemaal niet leidt tot waardering en vertrouwen, zijn er wat mij betreft drie scenario’s voor hoe het de PvdA zal vergaan.

Solidariteit
Scenario 1. De PvdA groeit uit tot een eigentijdse partij waar continu openlijk wordt gediscussieerd op basis van argumenten rond de eigen beginselen zoals solidariteit en vrijheid. Hiermee krijgt de partij niet alleen een duidelijk gezicht, maar ook een uitgestoken hand naar de kiezer en een gespitst oor naar wat die te melden heeft. Discussies over de koers verlopen fel en vurig, met vertrouwen in synergie en draagvlak. Niet alle standpunten zijn voor iedereen ideaal. Wel is er overeenstemming op hoofdlijnen en iedereen voelt zich gehoord. De achterban draagt dit uit en werft daarmee nieuwe kiezers – dit creëert een nieuw mandaat voor het leiderschap.

Verzuring gegarandeerd
Scenario II. De discussie wordt gevoerd op basis van een aantal ongeschreven regels. Meningen worden alleen serieus genomen als ze motiverend zijn voor het kader van de partij en vooral ‘niet zuur’. Gevolg: mensen voelen zich geremd en worden héél erg zuur, van onmacht en frustratie. Interne discussies krijgen een grote mate van voorspelbaarheid, het leiderschap heeft geen voeling meer met de achterban en weet dus niet meer wat daar leeft. Gevolg is dat het veel moeite kost om standpunten te ontwikkelen die realistisch zijn en draagvlak hebben. Uitgebrachte standpunten moeten herhaaldelijk worden herzien. Dit zal voedsel geven aan de beschuldiging van 'gedraai', de kwetsbare kant van de PvdA.

Angst en woede
Scenario III is een compromis tussen I en II. Hierbij worden niet alle mogelijkheden om Wilders te bestrijden gebruikt. De geloofwaardigheid van de PVV blijft voor een groot deel van het electoraat overeind omdat ze succesvol inspeelt op twee emoties: angst en woede. Angst dat de Nederlandse samenleving verloren gaat en woede over het gebrek aan daadkracht van de overheid. Het is misschien heel erg jammer, maar emoties zijn nu eenmaal een krachtige bron van handelen, ook op electoraal gebied. De PVV profiteert daarvan in dit scenario. Over vijftig jaar zullen politicologen vol bewondering bespreken hoe het mogelijk was dat een partij met zulke oppervlakkige argumenten zo slecht werd bestreden door andere partijen.

Robuust profiel
Op dit moment zijn van alle scenario’s patronen zichtbaar. Het ligt in de macht van een grote partij, zoals de PvdA op dit moment is, om koers te geven aan de maatschappelijke discussie en te kiezen voor het waarmaken van een bepaald scenario. Wat mij betreft valt de keuze op scenario I. Dat is de meest zekere manier om een profiel te creëren dat robuust en aansprekend is. Op basis daarvan kan de discussie over actuele vraagstukken in de samenleving worden gevoerd op een manier die kiezers het gevoel geeft te worden gehoord, zonder risico dat de partij vervalt in populisme.

Optimisme en visie
Deze aanpak past pas in de zogenaamde regelkring van managementguru Edwards Deming, die Wouter Bos in zijn verleden bij Shell vast al goed heeft leren kennen. De regelkring kent vier fasen: Voorbereiden, Uitvoeren, Evalueren en Bijsturen - waarna de cyclus opnieuw begint. De fase waarin de PvdA sinds de EP-verkiezingen verkeert is Evalueren, daarin is moed nodig om de feiten onder ogen te zien en openheid bij het bespreken ervan. In de fase van Bijsturen gaat het vooral om optimisme en de visie om alle uitgewisselde inzichten te kunnen verwerken tot bouwstenen voor een nieuw plan. In de fase van Voorbereiding wordt dit plan gemaakt, daarbij gaat het vooral om overzicht en realisme. Bij de fase van Uitvoering (bijvoorbeeld tijdens een volgende campagne) gaat het om daadkracht, volharding en loyaliteit.

Electorale verhoudingen
Tot slot, om de moed erin te houden. Ooit was er een andere partij die zware klappen kreeg, niet alleen in de peilingen, zelfs tijdens de verkiezingen van 1994: het CDA. Toen vervolgens Enneus Heerma het leiderschap overnam van Eelco Brinkman, hoorde ik een actieve CDA'er zeggen ‘ik denk dat het nooit meer goed komt’. Gezien de huidige electorale verhoudingen, zou iets meer optimisme niet misplaatst zijn geweest. Ad Melkert heeft trouwens een aantal dingen gemeen met Eelco Brinkman. Ze werden als beiden partijleider door hun voorganger aangedragen (Wim Kok en Ruud Lubbers) en de verkiezingsuitslag was voor beiden fataal: Melkert ruimde het veld in 2002, acht jaar na Brinkman.

Hol van de leeuw
Beiden kwamen goed terecht. Brinkman werd voorzitter van de werkgevers in de bouw, in 2006 kreeg hij van de Volkskrant de titel van meest machtige Nederlander. Melkert werd onlangs benoemd tot ambassadeur van de VN in Irak, een positie die even prestigieus is als gevaarlijk. Tegenwoordig komt Melkert in de media heel open en authentiek over, niets in zijn verschijning doet nog denken aan de barse blikken die hij vroeger de camera in slingerde. Vanuit de LPF werd hij zwaar verguisd, onder meer door zijn weigering om te praten over de zogenaamde ‘straattereur van moslimzijde’. Nu vertrekt hij wat dat betreft naar ‘het hol van de leeuw’. Ik wens de PvdA een soortgelijke transformatie toe. Wouter Bos bezit volgens mij een aantal van de leiderschapskwaliteiten die passen bij deze ontwikkeling.

=
Naschrift juni 2010. Dit blogbericht ietwat gedateerd. Bos is opgevolgd door Cohen, die heeft laten weten dat zijn optreden tijdens het debat met Hero Brinkman niet tot zijn hoogtepunten behoorde. De electorale verhoudingen zijn omgegooid door de duikeling van het CDA. Niettemin blijft overeind dat openheid in de PvdA zowel harder nodig is dan ooit als heel ver weg. Zie bijvoorbeeld mijn blogbericht op VakVisie over De twee gemiste kansen van Cohen.

Vertrouwen – groeien, bloeien en snoeien

Vertrouwen is fijn. Om te krijgen en te geven. Dat laatste doe je voorzichtig, maar als het lukt kan de opbrengst heel groot, mooi, duurzaam en dankbaar zijn. Exact dezelfde letters staan zowel voor een werkwoord als een zelfstandig naamwoord (enkelvoud), dat komt in onze taal niet vaak voor. Effect van vertrouwen is een toename in creativiteit, rust, productiviteit en geluk. Genoeg reden om het fenomeen goed uit te diepen.

Voorspellen van vertrouwen
Ik ben op een bijeenkomst over vertrouwen van The Project Network, een sprekersplatform voor een betere wereld. Vertrouwen geven betekent voor mij de verwachting dat anderen bereid en in staat zijn zorgvuldig met mijn behoeften om te gaan. Ik ken twee grote denkers op het gebied van behoeftes Abraham Maslov en Marshall Rosenberg. Maslov is bekend om zijn piramidemodel dat zegt dat fundamentele behoeftes als huisvesting en voeding, een meer acuut karakter hebben dan bijvoorbeeld zelfverwerkelijking.

Compassie
Rosenberg is grondlegger van de methode NVC voor geweldloos communiceren, waarbij rekening houden met behoeftes een instrument is om jezelf en anderen compassie te geven. Daarmee kun je bijvoorbeeld conflicten voorkomen en oplossen. Maar laat ik eerst luisteren naar de inleider van vanavond, Tica Peeman, directeur van VIStrainingen. Tica vertelt dat er drie voorspellers zijn van vertrouwen binnen organisaties: transparantie, betrokkenheid en keuzevrijheid. De laatste twee begrijp ik, maar ik wil graag even uitwerken hoe ik transparantie ervaar.

Reëel en relevant
Transparantie betekent helderheid over je rechten en plichten, je weet wat er van je wordt verwacht en wat je van anderen kunt verwachten. Je vertrouwt erop dat je anderen (ook meerderen) kunt aanspreken op hun verantwoordelijkheid en dat dit positief gewaardeerd wordt. Anderzijds weet je dat wie ontevreden is over jouw handelwijze, eerst naar jou toekomt, zonder bij anderen te gaan klagen. Zo krijgt iedereen de gelegenheid misverstanden op te helderen en eventuele fouten te herstellen. Daarnaast betekent transparantie dat je impliciete afspraken expliciet maakt, zodat er geen kleine elite meer is, die de ongeschreven wetten beheerst. Expliciet maken betekent verder dat je openlijk met elkaar kunt bespreken of de afspraken reëel en relevant zijn, zodat je met elkaar een lerende organisatie bouwt die opereert op basis van synergie.

Angst geeft overleving
Tica vertelt dat mensen van nature vijf keer meer letten op gevaren dan op kansen. Vertrouwen blijft een prachtig begrip, maar we zijn dus vijf keer vaker bezig met situaties waarin we een gebrek aan vertrouwen ervaren. Dat klinkt niet positief. Doen we onszelf te kort of genieten we nu des te meer van de situaties waarin we ons wel veilig voelen? Of zou dit gewoon een gevolg zijn van natuurlijke selectie: mensen die elk risico meden omdat ze bang waren, liepen minder gevaar en daardoor méér kans zich voort te planten in de evolutie. The survival of the most frightened. De overtuiging dat wie bang is wordt beloond met overleving zit dan ergens diep in onze genen verankerd.

Bevestiging van angst
Als dat klopt zijn wij allemaal afstammelingen van angstige voorouders. En dat kan best kloppen, want het is een perfecte verklaring voor de vraag waar ik al een tijdje mee worstel: waarom is het zo moeilijk een goed milieubeleid te voeren? Antwoord: mensen zien alleen de nadelen ervan, ze zijn bang dat ze hun auto verliezen of een paar dubbeltjes van hun inkomen. Terwijl ze er iets onbetaalbaars voor terugkrijgen: een grotere kans voor hun kinderen om te overleven in een wereld met schoon water, frisse lucht en gezond eten. Misschien daarom kiezen we steeds weer de politici die onze angst voeden. Het schijnt dat mensen vooral in crisistijd behoefte hebben aan politici die inspelen op angst - kiezers zoeken de bevestiging van hun angst als een soort zekerheid in onzekere tijden.

Luisteren
Er moet een manier zijn om het tij te keren en vertrouwen te kweken. Misschien met transparantie, betrokkenheid en keuzevrijheid. Overigens zijn dit voorspellers van vertrouwen, dus geen oorzaken. Ik denk dat er wel een causale samenhang is met luisteren, zeker als je vervolgens in woord en daad aan geeft wat je hebt gehoord en daarbij zorgvuldig omgaat met de belangen van betrokkenen. Toch doen zich daarbij wel eens onverwachte wendingen voor. Banken die tot voor kort pretendeerden bastions van vertrouwen te vormen omdat ze geld van spaarders en aandeelhouders behoedzaam moesten beheren, zijn van hun voetstuk gevallen toen bleek dat hun hebzucht en domheid de trigger was van een gigantische economische crisis.

Koesteren en waarmaken
Knoeien met vertrouwen geeft een knauw. Om een samenleving te bouwen die klaar is voor de toekomst moeten we het terugwinnen en koesteren. Laten groeien, met hier en daar wat snoeien, zodat het volop kan bloeien. Vertrouwen geven is mooi, ontvangen en behouden ook. Vertrouwen hebben geeft hoop. Je kunt het vertrouwen van een ander waarmaken en vice versa. Ik wens het iedereen allemaal toe.

Links

• Vertrouwen, wat is dat? blog van organisator Jorrit Timmermans over de bijeenkomst
• Wikipedia over Abraham Maslov en diens behoeftepiramide
• behoeftes kunnen zich voordoen op verschillende niveaus van de persoonlijkheid, zie hiervoor de driehoek van Gregory Bateson
  
• NVC-behoeftes: Engelstalig en Nederlandstalig
• SLO, website voor het onderwijs, met een webpagina over zelfvertrouwen bij kinderen
• boek I trust U van spreker Tica Peeman.

Banken in burka

Astrologie en economie, volgens trendwatcher Bakas

De roze brillen zitten voor twee jaar in de kast. Trendwatcher Adjiedj Bakas voorspelt dat economische spelers pas in 2011 hun vertrouwen hervinden, dan pas kan de economie opnieuw groeien. Mogelijk hangt dit samen met de Mayakalender. Bronnen van spiritueel inzicht genieten toenemende belangstelling, al geven bedrijven nog maar heel voorzichtig toe dat ze hier gebruik van maken. “Astrologie is niets voor miljonairs”, zou een bekende Amerikaanse bankier hebben gezegd.

Voorbij de crisis
Wat hebben ambtenaren van RIVM gemeen met medewerkers van KPN, beleggers op de Amsterdamse beurs en Scandinavische ministers van Financiën? Ze gebruiken astrologie in hun werk. Dat zei trendwatcher Adjiedj Bakas bij de presentatie van zijn nieuwe boek Beyond the crisis, half juni, op Beursplein 5 in Amsterdam. “Ze houden het verborgen, ze zitten als het ware in burka”, zo onthulde Bakas in een toespraak tot enkele tientallen financieel specialisten.

Graaiende haaien
Het boek bevat bijdragen van onder meer oud-premier Wim Kok, DNB-directeur Nout Wellink en voetballer Edgar Davids. Algemene conclusie van het boek: de motor van de economie is aan herziening toe. Niet even een apk, maar een grondige revisie. De huidige crisis werd onder meer veroorzaakt doordat banken steeds brutaler en gehaaider werden, ‘het onderste uit de kan’ graaiend tot ze het deksel op de neus kregen. Dat werd verergerd door slecht leiderschap en hebzucht van aandeelhouders. De financiële sector stortte in, de hele wereld meesleurend in een diepe en langdurige depressie.

Reinigingsproces
Het klinkt dramatisch, maar het is niets bijzonders. Bakas: “Dit is de vijfde depressie in tweehonderd jaar, precies met de regelmaat die eerder door de Russische econoom Kondratieff was vastgesteld, toen hij in opdracht van het Sovjetregime de kapitalistische economieën in kaart bracht. Eerder zijn we uit diepe dalen weer omhoog geklommen, dus dat gebeurt nu ook. Eind jaren tachtig daalden de huizenprijzen plotseling met 25 procent, maar drie jaar later waren ze weer op het oude niveau. De crisis fungeert als economische winter, die net als in de natuur een reinigingsproces op gang brengt waarna de lente weer kan aanbreken. Vanaf najaar 2011 zal er groei ontstaan vanuit herwonnen vertrouwen.”

Cradle
Op korte termijn beleven we een revival van de jaren vijftig. Een opvallende trend die zich nu al voordoet is de exploderende omzet bij fabrikanten van naaimachines: zelf kleding maken is weer helemaal in, net als het laten repareren van versleten schoenen. Ook de verkoop van slaappillen stijgt. Langzaam vergroent de economie: het principe van cradle2cradle (intensief hergebruik) wordt gewoon en auto’s schakelen over op elektrische aandrijving. Het gebruik van olie neemt steeds meer af, dat is prettig voor het klimaat en voor West-Europese economieën, die minder afhankelijk worden van landen met onsympathieke regimes.

Biochemie
Een andere trend voor de komende twintig tot dertig jaar is een grote schoonmaak in de bancaire sector. Het saaie imago op de arbeidsmarkt hoeft niet meer te worden bestreden en eindelijk krijgt de sector leiderschap met oog voor ethische standaarden. Dat laatste gebeurt eigenlijk overal in de economie. Er komt in de samenleving meer staatsinvloed, maar geen mondiaal economisch beleid.

Oliewinning
Er komen nieuwe organisatievormen en allerlei opmerkelijke innovaties op biochemisch gebied. Zo wordt het rendabel om olie (terug) te winnen uit kunststof en water te destilleren uit lucht. Minder positief is het ontstaan van massale werkloosheid en arbeidsonrust. Wie de mensenrechten aan het hart gaan, zal met enige bezorgdheid gadeslaan dat China opvolger wordt van de VS als machtigste land op aarde.

Kabbalisten
China is ook het land met een schrift waar het teken voor crisis bestaat uit de tekens voor gevaar en kans. Dat geeft nou net wel weer inspiratie voor optimisme. Het is ook een land met een beschaving die vanouds belangstelling heeft voor het immateriële. Dat past bij de trend naar meer ruimte voor spiritueel besef en intuïtie. Meerdere crises zijn (correct) voorspeld door spiritueel deskundigen, zoals astrologen en Kabbalisten. Vanuit de Hopi-stam van Noord-Amerikaanse indianen werd rond de crisis van 1987 gezegd dat de laatste 25 jaar waren ingegaan van een tijdperk van 26 duizend jaar en dat enkele jaren voor 2012 een diepe economische crisis zou uitbreken. Bakas: “Toen werd daar lacherig over gedaan, nu niet meer.”

Astrologie is wetenschap
“De topman van Royal Bank of Scotland weet dat astrologie wordt gebruikt in het Nederlandse bedrijfsleven”, vervolgt Bakas. “Het is voor hem heel gewoon om er rekening mee te houden dat dit leeft bij zijn klanten. De topman van ArcelorMittal heeft op advies van zijn astroloog een ring met een oranje edelsteen om zijn rechter wijsvinger.” Tot de aanwezigen bij de boekpresentatie behoort Ricardo Fakiera, werkzaam bij de Nederlandse vestiging van de Amerikaanse bank Merrill Lynch. Hij ziet effecten van planeetstanden op menselijk gedrag, “Astrologie is de oudste wetenschap ter wereld.” Bakas citeert de oprichter van de Amerikaanse bank JPMorgan Chase: ‘astrologie is niets voor miljonairs, daar moet je miljardair voor zijn’.

Omwenteling is al gaande
Na de presentatie van het boek Beyond the crisis, spreek ik met Fred Butter. Hij is acteur en spreker op het gebied van de Mayakalender, waarin 2012 een belangrijk jaartal is. Er zal volgens hem geen sprake zijn van een heftige kentering: “De omwenteling naar een tijdperk waarin we zorgvuldiger met elkaar en met de aarde omgaan, is al begonnen.” Wie zich erbij betrokken voelt raadt hij aan open te staan voor intuïtieve indrukken en compassie te hebben voor de zwakkeren.

Drinken en dobberen
Maar wat vind ik er zelf van? Intuïtie is geen onbekend gebied voor me, ik heb er al heel wat successen mee bereikt, zowel zakelijk als privé. Maar geloven in astrologie is toch weer een stap verder - het is vaak vaag, ongrijpbaar als water. Aan de andere kant is water niet bedoeld om te (be)grijpen, maar om te drinken of in te dobberen. Trouwens, biologen zeggen dat het menselijk lichaam voor tweederde uit water bestaat - toevallig evenveel als het aardoppervlak. Astronomen zeggen dat de getijden van eb en vloed samenhangen met de stand van de planeten. Is het dan niet logisch dat mensen daar ook invloed van ondergaan?

Wederzijdse excuses
Maar we kunnen nog zoveel vertrouwen hebben in de toekomst, we zullen niet leren van onze fouten als we die niet onder ogen zien. Misschien moet ik mijn bank vertellen dat ze voortaan best wat voorzichtiger mogen zijn bij het doen van riskante investeringen. Als zij vinden dat ik ze in het verleden daartoe als klant heb aangezet, zal ik daarvoor mijn excuses aanbieden. Ik hoop natuurlijk dat bankiers dat zelf ook onomwonden doen, voor hun aandeel in het ontstaan van de crisis.

Groene glorie
Dat zou mij genoegdoening geven en het is ook in hun eigen belang: wie geen verantwoording neemt voor eigen falen, draagt de schaamte daarover met zich mee. Dat knelt en stoot af als een burka rond het lijf van een mooie moslima. We gunnen de banken best dat ze kijken door een roze bril naar een glorieuze, groene toekomst. Maar toch niet in burka gehuld? Dat is geen gezicht.

Garantie
Gunnen we dat de banken inderdaad?, zo wordt me wel eens gevraagd. "Wordt het niet eens tijd om ze een lesje te leren?" Zelfs het woord boetedoening valt. Daar ben ik inderdaad ook voor mits op een constructieve manier: met excuses en de zekerheid dat herhaling is uitgesloten. Als banken op die manier garanderen dat ze hun lesje geleerd hebben, kunnen ze verder onheil voorkomen, ook voor zichzelf: klanten, medewerkers en kapitaalverschaffers zullen niet pikken dat ze weer over de schreef gaan. "Maar is het wel nodig compassie te hebben voor banken, zij behoren toch niet tot de zwakkeren?" Ik denk dat iedereen recht heeft op compassie. Trouwens, veel van de grotere banken staan door hun rol bij het ontstaan van de crisis, in moreel opzicht niet zo erg sterk. In die zin behoren ze wel degelijk tot de zwakkeren.

Links:

• het boek Beyond the crisis op de website van auteur Adjiedj Bakas
• website over 2012 van Fred Butter
• over de ethische afweging van sommige banken, zie dit bericht op Communicatie Online
• een artikel dat ik najaar 2008 schreef voor Personeelbeleid over Adjiedj Bakas, kunt u desgewenst hier aanvragen

Andere websites rond 2012 met verschillende visies:

• DaanSpeak, onderzoeksjournalist die een aantal interpretaties in kaart brengt
  
• InfoNu over 2012 met een aantal artikelen
• Peter Toonen, publicist rond 2012
• Pineut, een blog met een kritische kijk
  
• Skepsis over de Mayakalender
  
• Wikipedia over de Mayakalender
  

Sleutel tot succes van coaching

Slechts vijftien procent van het resultaat van coaching wordt veroorzaakt door de vakbekwaamheid van de coach. Dat blijkt uit de inleiding van Ben Tiggelaar op een congres voor coaches. Het is geen leuke boodschap om daar te brengen, maar uiteindelijk is er ook goed nieuws voor deze beroepsgroep.

Tot de nok
5 juni, de derde Dag van de Coach in Ede. Vanuit de ontbijtzaal van de Reehorst zie ik dat parkeerplaats volstroomt. Even later is de theaterzaal zelfs tot de nok toe gevuld, net als vorig jaar. Op het toneel staat wederom Ben Tiggelaar, gedragsdeskundige en onderzoeker. Hij is gekomen om te vertellen wat coaching succesvol maakt, op basis van de meest recente wetenschappelijke onderzoeken naar gedrag, therapie en gezondheid.

Human capital
Gedragsverandering is complexe materie. Vorig jaar meldde Tiggelaar dat in westerse landen gedrag oorzaak is van tachtig procent van de kosten van gezondheidszorg - dus niet genetische aanleg, maar bijvoorbeeld roken, stress en te weinig bewegen. Een nog schokkender cijfer: van alle mensen die een hartaanval overleefden, slaagt slechts tien procent erin om gezonder te leven. Ook organisaties lukt het niet om effectief te veranderen. Fusiegolven en reorganisaties zijn aan de orde van de dag, maar het grootste deel ervan mislukt. En het is nog moeilijker om faciliteiten te scheppen waarin medewerkers goed kunnen functioneren, ondanks alle pleidooien voor de waarde van ‘human capital’. Onderzoek van opinieburau Gallup zegt dat slechts zeventien procent van de respondenten het grootste deel van hun werkdag hun sterke punten gebruikt. Toch vindt maarliefst 73 procent het motiverend als dit wel gebeurt.

Bouwen op wat positief is
Een voorbeeld van Tiggelaar: “Stel een verwarmingsmonteur repareert uw kachel, die doet het wel weer, maar hij maakt lawaai en er zit een vlek in het tapijt. U belt het bedrijf om een klacht in te dienen en de directeur zegt dat deze monteur toch al beter presteert dan vroeger, omdat ze hem naar cursussen hebben gestuurd. Gaat u akkoord met die uitleg of zoekt u voortaan een bedrijf met monteurs die hart hebben voor hun werk? Het is veel zinvoller mensen te steunen bij het ontwikkelen van hun talent en hun passie, dan hun tekortkomingen te verhelpen. Uitgaan van het positieve, werkt beter dan bestrijden van het negatieve.”

Tandarts zonder passie
Ik denk terug aan een act van komisch duo De Mounties, in de jaren zeventig. Een patiënt komt bij de tandarts, maar die zegt “Ik zou eigenlijk moeten boren, maar daar had ik een onvoldoende voor. Ik kan uw kies trekken, maar daarbij heb ik gespiekt. Zal ik uw tanden dan maar schoonmaken, daar heb ik een goed cijfer voor gehaald?” Ook deze tandarts had duidelijk niet zoveel hart voor de zaak, je vraagt je af hoeveel tandartsen er zijn die dit niet hardop zeggen, maar het wel denken. En voor hoeveel verwarmingsmonteurs, ambtenaren, matrozen, onderwijzers en kassières geldt het zelfde?

Vier factoren
Er zijn volgens Tiggelaar vier factoren die het succes van een coachingtraject bepalen:

• veertig procent: kenmerken van de klant, zoals talenten, kwaliteiten, vriendenkring
• dertig procent: de relatie tussen coach en klant
• vijftien procent: het geloof in de verandering
• vijftien procent: de gebruikte coachingtechnieken.

Voorbereiding
De kenmerken bepalen dus in grote mate het succes van de coaching, maar buiten de coach om. De persoonlijkheid van iemand die een coachingrelatie aangaat ligt grotendeels vast en de prikkels die worden uitgedeeld door bijvoorbeeld bazen, collega’s, klanten, ict-apparatuur en familie zijn niet direct beïnvloedbaar. Wel kan een coach zijn klanten helpen zich mentaal te sterken, bijvoorbeeld bij de voorbereiding van taken waar ze tegenop zien. Uit onderzoek is gebleken dat door deze verbetering van de kenmerken, het aantal succesvol uitgevoerde taken stijgt van twintig tot dertig procent naar zeventig tot tachtig procent.

Beloning werkt
Een goede relatie met een coach kan voor een klant stimulerend zijn om te groeien. Bij gedragsverandering werkt positieve bekrachtiging (beloning) beter dan negatieve (straf). Bij een onderzoek onder mijnwerkers is gebleken dat het aantal ongevallen spectaculair daalde door hieraan een beloning te koppelen. Dit was veel effectiever dan methodes die in het verleden werden gebruikt, zoals voorlichtingscampagnes.

Stretchen
Dat de klant gelooft dat het coachingtraject verandering teweeg brengt, speelt ook mee. Een van de onderdelen daarvan is efficacy, de inschatting van iemand of hij in staat is een bepaalde taak goed te vervullen. Waar sommige coaches erop gericht zijn dat hun klanten groeien door te ‘stretchen’ (het doen van moeilijke opdrachten), is er blijkbaar ook veel voor te zeggen om gemakkelijke opdrachten te geven en zo zelfvertrouwen te kweken.

Vijf fasen
De gebruikte coachingtechnieken is een andere factor die het succes van een coaching bepaalt. Tiggelaar adviseert om tijdens het coachingtraject het accent te verschuiven van denken naar doen, waarbij de klant steeds meer aan het stuur komt te zitten. “Eerst breng je in kaart wat eigenlijk het probleem is, daarna laat je de klant overwegen wat de voor- en nadelen van een oplossing zijn. De derde fase is het voorbereiden van de eigen gedragsverandering en de vierde fase het uitvoeren daarvan gedurende minimaal zes maanden. Fase vijf is het instandhouden van het nieuwe gedrag.”

Krachtig systeem
Tiggelaar zegt dat minstens 95 procent van het menselijk gedrag onbewust wordt bepaald. Bij eerdere gelegenheden noemde hij de Deense wetenschapsjournalist Tor Norretrander, die heeft gemeld dat mensen elf miljoen signalen per seconde krijgen, waarvan het brein er gemiddeld veertig bewust kan verwerken. Dat is niet gemakkelijk te accepteren, maar het geeft ook grote mogelijkheden. Ons onbewuste is een krachtig systeem dat enorme hoeveelheden informatie uit onze zintuigen supersnel kan verwerken. Dat geldt niet alleen in de kunst of de sport, ook bij prestaties op de werkvloer. (bron: mijn artikel in Personeelbeleid van december 2006. Hier aanvragen).

Vijftien procent
Net als het geloof in de verandering is het succes van een coachingtraject voor vijftien procent te verklaren uit de door de coach gebruikte technieken. Ook al is menige coach ervan overtuigd dat zijn methode werkt voor iedereen, dat is blijkbaar in zeer beperkte mate het geval. Tiggelaar brengt een volle zaal van enthousiaste coaches dit ongetwijfeld slechte nieuws en relativeert dat ook weer: “De door u gebruikte technieken hebben voor vijftien procent direct invloed, maar ze spelen ook mee bij de andere drie factoren, die samen voor 85 procent het succes van uw werk bepalen.”

Doelen en middelen
Dat is opmerkelijk. Een coach kan zijn interventies richten op een gedragsverandering, maar ook op de andere drie factoren: gebruik maken van positieve elementen in de omstandigheden, stimuleren van geloof in de verandering en het opbouwen van een goede relatie met de klant. Maar dan moet er een bewust(!) onderscheid worden gemaakt tussen doelen en middelen. Als het doel is dat iemand een baan vindt die bij hem past, dan kunnen de interventies tevens (als middel) gericht zijn op de andere drie factoren.

• de omstandigheden kunnen bijvoorbeeld worden beïnvloed met de opdracht om dagelijks één aantrekkelijke vacature te vinden (dit geeft focus, activering en het zoeken van een nieuwe omgeving)
• het geloof in succes kan worden gestimuleerd door het geven van succesverhalen van vroegere werkzoekers
• en de relatie met de klant kan worden vormgegeven door het tonen van compassie bij tegenslagen.

De sleutel
Coaching realiseert een verandering. De coach heeft voor vijftien procent direct invloed op het goede verloop van proces, de invloed stijgt enorm als de verandering indirect wordt beïnvloed via de andere drie factoren. Zoals het rijden van een auto iets heel anders is dan het starten ervan. Het rijden vergt een reeks van complexe handelingen, terwijl het starten niet veel meer is dan draaien aan de contactsleutel. Toch is die sleutel onmisbaar voor het maken van een autorit. Dat wordt bewezen wanneer aan het eind van de dag de parkeerplaats weer leegstroomt.

Zie verder deze websites:
Ben Tiggelaar
Personeelbeleid, P&O-vakblad
Tijdschrift voor Coaching, organisator van de Dag van de Coach
Foto Corbino is de maker van de foto

Klantvriendelijk?

Ik heb een communicatiebureau nodig. Niet voor het uitbesteden van een klus (ik heb zelf zo'n bureau), maar om te netwerken. Zij hebben een klus gekregen die ik voorheen deed. De opdrachtgever, projectleider bij een overheidsinstantie, raadde mee aan met ze kennis te maken.

Muziek in de oren
Ik bekijk de website. Het duurt vijftien seconden voordat deze is geopend. Dat kan toeval zijn, misschien had mijn pc gewoon even een hapering. Dan komt er een muziekje op, ik scroll omdat ik het geluid bovenaan het scherm niet kan uitzetten. Maar het kan onderaan ook niet.

Irritatie
Ik werk de diverse pagina's af, steeds met een ander muziekje. Best leuke deuntjes, maar ik wil ze niet horen. De irritatie groeit. Dan blijft de site ook nog hangen. Ik surf er opnieuw heen en zoek een telefoonnummer. Ik overweeg de muziek aan te laten als ik bel, dan kan ik gelijk uitleggen hoe hinderlijk het is.

Mededeling
Toch is dat erg onbeleefd, ik ben genoodzaakt de website te verlaten. De telefoon wordt snel opgenomen, een vriendelijke dame geeft een ander nummer. Als ik dat bel krijg ik een antwoordapparaat van een hotel. Na een lange mededeling dat ik een 06-nummer moet bellen, wordt gezegd dat ik toch kan inspreken. Maar dan wordt de tekst herhaald in het Engels. Ik leg neer. Het nummer klopt.

Fouten
Hoe kan dit?!? Lange laadtijd, ongevraagde muziek, niet aanbieden terug te bellen en dan nog meer geklungel aan de telefoon. Wat voor fouten heb ik moeten maken om aan dit bedrijf een klus te verliezen? Het maakt me nieuwsgierig, ik ga ze vast nog eens bellen.

De waarde van woede

De kleinzoon van Mahatma Gandhi maakt een toer door Nederland

Als tiener werd Arun Gandhi regelmatig door leeftijdgenoten in elkaar geramd. Zijn ouders besloten dat hij in een veiliger omgeving zou opgroeien: de ashram van zijn opa Mahatma Gandhi.

De kleinzoon van de grote voorvechter van geweldloosheid is dezer dagen in Nederland. Hij vertelt dat hij op zijn twaalfde vol wraakgevoelens aankwam bij opa. Langzaam leerde hij zijn woede te hanteren. “Ik ging een dagboek bijhouden, niet om mijn agressie goed te praten, maar om oplossingen te zoeken. Ik ging beseffen dat woede is als elektriciteit: het geeft energie, het is gevaarlijk, maar ook nuttig. En ik leerde dat ik mijn ongenoegens niet moet afreageren door de hulpbronnen van de aarde te misbruiken.”

Alle religies
Positief aan woede is dat deze kan voortkomen uit behoefte aan rechtvaardigheid. Wanneer we als mensheid leren deze constructieve behoefte ook op een constructieve manier te uiten, geven we iedereen een maximale vrijheid met een minimale beperking van de vrijheid van anderen. De oude Mahatma was op dat gebied al heel ver. Zo organiseerde hij dagelijkse bijeenkomsten waar gebeden vanuit alle religies werden uitgesproken, maar waarin geen enkel religieus symbool was te zien.

Slimme strategie
Ook in strategisch opzicht was hij slim. Hij ontdekte al heel vroeg dat geweldloosheid niet gelijkstaat aan onderwerping of apathie. In zijn strijd voor de onafhankelijkheid van India, nam hij voortdurend het initiatief in handen, waardoor de Britse overheersers tot wanhoop werden gedreven. Veel minder bekend is een verhaal uit Zuid-Afrika waar Mahatma Gandhi werkte als advocaat. In zijn strijd voor gelijke burgerrechten werd hij aangesproken door stakingsleiders bij de spoorwegen: “We strijden tegen dezelfde vijand en met geweldloze middelen, als we samenwerken staan we sterker.”

Geen vijanden
Gandhi zag daarvan af: “Ik heb geen vijanden”. De staking verliep niet geweldloos waardoor het voor de regering gemakkelijk was een incident te creëren om de moraal van de stakers te breken. De strijd voor gelijke burgerrechten duurde langer en dwong president Smuts om op voet van gelijkheid te onderhandelen. Afgezien van dit succes, de vraag is wel: als je geen vijanden hebt, wat moet je dan met de boodschap van Jezus, 'heb uw vijand lief'?

Constructief
Geweldloos is dus bepaald niet passief. Het is heel actief, en daarnaast creatief, je kunt je erin uitleven. Bovendien vermijd je dat de wederpartij frustraties oploopt die een oplossing belemmeren, sterker nog: de ander krijgt bewondering voor je constructieve houding.

Gevangenis
Ik heb de dalai lama op tv wel eens horen zeggen dat er bij de Chinese regering grote bewondering voor hem is, omdat hij ondanks alle geweld van hun kant geweldloos blijft. De signalen daarvan zijn natuurlijk heel spaarzaam. En Arun Gandhi is niet positief over de kansen van Tibet: “Een geweldloos leider hoort tussen zijn volk te staan, als hij niet in de gevangenis zit. Alleen dan kun je mensen vragen acties te voeren, om de bezetting te weerstaan.”

Feature in Newsweek
Arun Gandhi is inmiddels 75 jaar. Na dertig jaar journalist te zijn geweest voor The Times of India, vertrok hij naar de VS om onderzoek te doen voor een een boek over discriminatie. Toen bladen als Newsweek een People dat wisten, begonnen ze features (grote stukken) over hem te schrijven. Vervolgens kreeg het publiek belangstelling en werd hij gevraagd voor lezingen. Dat gebeurde zo vaak dat hij niet meer uit de VS vertrok.

Politieke invloed
Hoewel er in het zaal Emma in Utrecht niet meer dan 35 mensen zijn, zegt hij meestal volle zalen te trekken. In Duitsland, waar hij net vandaan komt, elders waar hij komt en zeker in de VS. Na afloop kan ik nog even met hem napraten. “Zelfs in een conservatieve staat als Indiana per keer meer dan duizend aanwezigen. Ik richt me vooral op studenten. In mijn vorige beroep had ik invloed op de politiek, ik merkte door daar gebeurde dat ik gelezen werd. De resultaten die ik nu bereik zijn meer op de lange termijn, maar ik geniet er wel heel erg van.”

Van India tot Indiana: de cirkel is rond. Zo rond als de aarde waarover Gandhi reist.
=
Zie verder deze websites van of over Arun Gandhi in verschillende landen:
Toer door Nederland (mei 2009)
arungandhi.org
Wikipedia
Gandhi for Children
Mahatma Gandhi op Verbeeldingskr8, blog van Marina Noordergraaf

Balkenende verdwaalt tussen Tsjechië en Tibet

Premier Balkenende ontwijkt de dalai lama*), zo werd deze week bekend. Een besluit waarvoor ongetwijfeld vele economische, diplomatieke en andere machtspolitieke redenen zijn. Maar toch ook een pijnlijk en curieus besluit.

Homohuwelijk
Een Nobelprijswinnaar wordt door de premier niet ontvangen omdat de relatie met China voorrang krijgt. Het is wel een beetje cynisch. Ik denk terug aan de opmerkingen die de premier maakte in Indonesië over het homohuwelijk. Ook daar was sprake van morele druk die op hem werd uitgeoefend. Toen gebeurde dat door een meisje met een hoofddoek die een vraag stelde in een zaal vol Islamitische jongeren. Ze waren verontwaardigd over de tolerante houding van Nederland tegenover homo's en Balkenende vergat dat er een camera stond.

Lef, lof, laf
Vandaag de dag is er volop publieke aandacht, maar de druk van China is immens. Het eindresultaat is hetzelfde: hij bezwijkt. De premier toont geen lef en hij oogst geen lof, hij is blijkbaar laf. Nooit meer kan hij politieke tegenstanders van gedraai beschuldigen, hij is nu zelf aan het dolen.

Erasmusprijs voor Havel
En er is een parallel met een gebeurtenis die even veelzeggend is. Toen Vaclav Havel nog een gewone Tsjechische dissident was, kreeg hij de Erasmusprijs. De toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Van den Broek probeerde invloed uit te oefenen op de dankrede die Havel zou houden, onder diplomatieke druk vanuit deze communistische dictatuur. Zelfs Ruud Lubbers was daar als minister-president vatbaar voor. Dit hele verhaal wordt gememoreerd op Wikipedia.

Uitvlucht
Enige jaren later kwam de omwenteling in het Oostblok. Havel werd plotseling president, tot grote schrik van Lubbers en Van den Broek. Om hun gezicht te redden, konden ze niets anders bedenken dan hem voor te dragen voor de Nobelprijs voor de Vrede. Die uitvlucht is voor Balkenende niet bruikbaar: de dalai lama kreeg die prijs al in 1989 (ook dit is gedocumenteerd op Wikipedia).

VOC-normen en -waarden
Balkenende staat bekend om zijn pleidooi voor 'normen en waarden', hoewel dat thema eigenlijk al enige tijd geleden is vervangen door 'de VOC-mentaliteit'. Dat past uitstekend in de nu gekozen lijn: buitenlandse betrekkingen worden gedomineerd door handelsrelaties. Normen en waarden lijken heel ethisch, maar ze kunnen, zoals nu blijkt, een puur economisch karakter krijgen.

*) Voor mij is dalai lama geen persoonsnaam maar een functienaam, die wordt met kleine letters geschreven, net als koningin en paus.

Permatrend Bakas

Wat moet je doen om trendwatcher te worden? Tv-coryfee Bert van der Veer, houdt het zijn publiek voor tijdens de presentatie van het boek Microtrends van Adjiedj Bakas, vandaag in Madurodam. "Je moet eerst iets hébben: een kelder. En wat je moet dóen is het ronselen van stagiaires, ze laten Googlen op termen als nanotechnologie en milieu en daarna hun bevindingen presenteren als trends."

Hoop geven
"Wat je verder moet doen is mensen hoop geven. Die willen ze graag zien en die zien ze vandaag in de ogen van Adjiedj. Ze zien dus niet de dollartekens erin staan." Tot zo ver een paar opvallend kritische kwinkslagen, tijdens de bijeenkomst waarin onder andere werd gefigureerd door Marijke Helwegen, Astrid Joosten, Erica Terpstra en Emile Ratelband.

Mannen zijn stumpers
De laatste betitelt zichzelf vol zelfspot als een voormalige trend die weer opnieuw zal opkomen. Maar of dat gaat lukken is de vraag want 'mannen zijn stumpers', vindt Van der Veer. Een man die zichzelf als stumper betitelt, is dat inderdaad. Of hij is juist heel slim bezig vrouwen voor zich te winnen ... triomfantelijke kreten uit het publiek, vertellen dat dit aardig lukt.

Voorbeelden van trends
Het boek Microtrends gaat over kleine trends die kunnen uitgroeien tot grote. Een zeer beperkte selectie uit de middag:

• de behoefte aan biologische producten neemt toe omdat ze puur en schoon zijn
• de windmolenbranche maakt een tijdelijke, zeer ernstige crisis door, maar alternatieve energie blijft op lange termijn een sterke trend
• we worden liever voor de aarde, anders hebben we straks geen zuurstof meer
  
• steeds meer mensen zijn bezig met de spirituele veranderingen rond het jaar 2012 (maya-kalender, aquariustijdperk)
• in de bankwereld komen nog meer lijken uit de kast
• de staat herwint terrein
• recessie geeft vernieuwing, het loslaten van oude zekerheden
• er is behoefte aan inspiratie van verhalenvertellers.
  

Voorspellingen evalueren
Dit lijstje geeft mij het gevoel dat het onderzoek van Bakas verder gaat dan stagiaires opdracht geven om de arbowet te overtreden. Ook dat er sprekers op het podium staan die kritische noten plaatsen, zegt mij dat Bakas niet alleen aan zijn eigen belang denkt. Bovendien is de dollar bepaald geen opgaande trend. Het gaat mij trouwens niet om wat Bakas verdient maar wat hij ervoor terug geeft.

Vorm van crowdsourcing
Ik zou het wel waarderen als de voorspellingen na vijf of tien jaar nog eens tegen het licht worden gehouden en geëvalueerd. Bij voorkeur in het openbaar, op zijn eigen website, met een forum voor sitebezoekers en eventueel een intranet voor klanten. Dat schept transparantie en het is leerzaam, vooral voor Bakas zelf. Een ander groot voordeel is dat dit een vorm van crowdsourcing wordt: profiteren van de kennis die in de samenleving aanwezig is.

Resteert de vraag of de trends ooit zullen ophouden. Zijn we ooit klaar? Zolang de techniek voortschrijdt en we als mens niet perfect zijn, zullen er altijd ontwikkelingen zijn, denk ik.

Constante factor
Zit er dan misschien een een constante factor in die trends? Mijn eerste gedachte is dat de behoefte van mensen aan openheid een tamelijk dominante trend is. Associaties die ik daarbij heb zijn: meer mondigheid, meer uitwisseling van kennis, daardoor meer kansen om win-winsituaties te creëren en minder angst. Je zou bijna zeggen dat een spiritueel belangrijk jaartal nadert.

Bakas als trend
En er is nog tweede permanente factor in al die trends, Bakas zelf. Ieder jaar verschijnen nu een of twee boeken van zijn hand die steeds weer allerlei aspecten van de toekomst behandelen. En iedere keer weer staat hij volop in de schijnwerpers, wat zeker heel veel dollartekens oplevert. Is het niet in de ogen, dan toch in elk geval op de uitgaande facturen en de inkomende bankafschriften. Aandacht, geld, erkenning, (terechte) voldoening, nieuwe energie, een volgend boek ... steeds weer opnieuw. Deze permatrend is door Bakas nog niet in kaart gebracht. Een trend op individueel niveau, een echte microtrend.

boek: Microtrends van Adjiedj Bakas
Wikipedia over crowdsourcing

Israël en Hamas: woestijn wordt moeras

Wederzijdse bombardementen. Wanhoop en woede. Tanks. En vooral heel veel gewonden die door ambulances worden afgevoerd. Dat is wat we zien van het escalerende conflict in Gaza. Minder goed zichtbaar zijn de wurggreep waarin Gaza wordt gehouden (politiek, economisch, militair, cultureel) en de ontreddering na het neerkomen van een raket in Israël. We zien ook weinig van de vredelievende initiatieven aan beide kanten. En we komen evenmin te weten hoe mensen het volhouden om te leven in een situatie van permanente dreiging.

Overeenkomsten tussen conflictpartijen
Het prikkelende van conflicten tussen landen is dat de standpunten aan beide kanten heel divers kunnen zijn. Ondanks de behoefte aan eenheid, bestaan er interne meningsverschillen over de gewenste aanpak. En dat terwijl de posities van de beide partijen opvallend veel overeenkomsten vertonen! Aan beide kanten leven vurige behoeftes aan vrede en aan beide kanten bestaan daar sterke bezwaren tegen. Beide partijen zijn het erover eens dat de ander escalerende stappen zet en dat de eigen acties passende maatregelen vormen daartegen.

Eigen rechtvaardiging
De extreme elementen aan beide kanten het eens over iets heel belangrijks: het doen van een concessie moet ten koste van alles moet worden vermeden omdat dit gelijk staat aan capitulatie. En aan beide kanten wordt permanent gezocht naar rechtvaardiging van het eigen optreden, zelfs als dat volkomen uit de hand is gelopen. Bij dit conflict is er nog een opmerkelijke overeenkomst: de rechtvaardiging die van Palestijnse kant wordt gehoord voor het gebruik van geweld, deed mij wel eens denken aan de wijze waarop Joden die de verschrikkingen van de Nazi’s beschrijven, ook als ze die niet zelf hebben meegemaakt.

Geen 'eisen'
En het is juist die rechtvaardiging die dan weer aanknopingspunten biedt. Behoefte aan rechtvaardiging is volstrekt natuurlijk, normaal en reëel. Door begrip te tonen voor de rechtvaardiging van een conflictpartij, kun je goodwill verkrijgen die ervoor zorgt dat zo’n partij bereid is naar een verzoek te luisteren. Zo’n verzoek heeft natuurlijk pas zin als er een verstandhouding is bereikt en dan nog moet het met tact worden gedaan. Ik zal bijvoorbeeld geen petities ondertekenen die iets ‘eisen’. Ik zal dus niet eisen van Israël dat het stopt met het overhoop schieten van kinderen of het saboteren van de economie in Gaza. Noch zal ik eisen van Hamas dat het stopt met het afvuren van raketten als hagel en het gebruik van burgers als menselijk schild.

Verbittering of vrede?
Gevolg van geweld is dat de verhoudingen escaleren. Toenemende frustraties geven een steeds grotere verbittering en neiging tot wraak. Of ontstaat er juist steeds meer behoefte aan rust en vrede?

Woestijn wordt moeras
Israël is een land dat naast een geavanceerde wapenindustrie ook op andere terreinen voorop loopt. Het heeft een geraffineerd persbeleid ( zie bijvoorbeeld de onderstaande 10 regels) en het beschikt over technieken om woestijnen vruchtbaar te maken. Dat biedt nieuwe hoop.

In het midden oosten zijn ook na het ontstaan van de bijbel, de koran en de torah, na de opkomst van de profeten, wonderen gebeurd. De transformatie van woestijn tot moeras bewijst dat. Maar in figuurlijk opzicht komen we daarmee van de regen in de drup ... van de zandstorm in het drijfzand. Het is de hopen dat de dorst naar vrede wordt gelest en dat het perspectief daarop niet wegzakt als een mooie boom in drassige grond.

Indymedia: Tien regels voor de westerse media bij de berichtgeving over Israël.
(deze regels werden voorgelezen door Thomas Lepeltak in het programma Business Class op RTL 7).

Gezocht: respectvolle verhouding M/V

Op 9 februari is in Amsterdam het Godinnenspektakel. Op de website van dit evenement wordt in vriendelijke taal gesproken over de “derde emancipatiegolf” die voor vrouwen en mannen voordeel zal brengen. Toch zijn er bijna uitsluitend vrouwelijke sprekers en er is korting voor studerende moeders. Blijkbaar wordt weinig verwacht van ervaringsdeskundigheid van vaders die zonder partner kun kinderen opvoeden, terwijl juist zij een prima bondgenoot zouden kunnen zijn. Ik heb de indruk dat het zoals gewoonlijk vooral gaat over wat mannen hadden moeten doen of zouden moeten doen en niet over wat vrouwen kunnen doen of willen doen.

Mannen kunnen winnen
Wel zie ik sporen van vernieuwing. Dat mannen veel te winnen hebben bij emancipatie denk ik al heel lang, maar ik hoor nu voor het eerst dat er Godinnen bestaan die het daarmee eens zijn. Tot nu toe heb ik namens het feminisme bijna uitsluitend de volgende redenering gehoord als het ging over de positie van mannen:

• "emancipatie gaat over macht"
• "mannen moeten macht afstaan"
• "dat willen ze niet"
• "dus zijn ze tegen emancipatie"
• "dat kan (uitsluitend) worden veranderd door mannen te minachten en te beschuldigen"
• "als dit niet helpt constateren we dat mannen onrechtvaardig en onhandelbaar zijn"
• "we zijn daar woedend over"
• "deze woede uiten we door het minachten en beschuldigen te intensiveren"
• "we zeggen niet dat we kwaad zijn, we zeggen dat we vol empathie een dialoog met mannen proberen te voeren"
• "en we zeggen dat dit niet lukt omdat mannen het niet kunnen of niet willen of gewoon niet doen"
• "het maakt niet uit wat we zeggen, als het maar verwijtend is"
  
• "zolang mannen het verwijt niet tegenspreken, is het waar"
• "mocht een man wel reageren, dan maken we hem een nieuw verwijt, net zo lang tot hij zijn mond houdt"
• "wie verlegen zit om verwijten, hoeft alleen maar te zeggen dat mannen helaas mannelijk zijn, dus: dom, gewelddadig, egoïstisch, onvolwassen, seksbelust kortzichtig, ongevoelig, niet-communicatief, onnadenkend en/of ontrouw".

Emotioneel kwetsbaar
Doordat mannen zich hier nauwelijks tegen verweren, laten ze toe dat de verwijten steeds scherper worden. Mannen zijn zich meestal niet bewust van deze boodschappen, omdat ze de impliciete signalen niet goed weten te interpreteren. En als de boodschap wel doordringt, worstelen ze met hun houding. Ze voelen zich emotioneel kwetsbaar en ze weten dat ze daarbij niet zo stevig in hun schoenen staan.

Touwtrekken
Zo ontaardt de verhouding tussen mannen en vrouwen in een partij touwtrekken. Waarbij vooral aan één kant word getrokken met de hakken stevig in het zand. Er komt geen dialoog op gang en dus worden de voordelen van emancipatie voor mannen en vrouwen niet duidelijk:

• emancipatie is primair een proces van persoonlijke groei
• mannen kunnen ervan genieten om voor kinderen te zorgen
• ze kunnen dat ook heel goed (dat schijnen alleen onderzoekers te weten)
• voor het verdelen van huishoudelijke klussen kan best een eerlijke oplossing worden gevonden, als daarbij ook de taken worden meegerekend die traditioneel aan mannen worden overgelaten
• ditzelfde geldt voor andere vraagstukken die terecht door het feminisme zijn aangezwengeld, zoals arbeidsvoorwaarden (salaris en loopbaanperspectief) en maatschappelijke waardering voor waarden en activiteiten die traditioneel vrouwelijk zijn.

Goden en godinnen
Positief is dat duidelijk wordt dat mannen voordeel hebben bij emancipatie . Daarnaast is het fijn om te weten dat ik als man welkom ben op het Godinnenspektakel, maar ik reken mijzelf niet tot de godinnen. En ik behoor volgens de organisatoren evenmin tot de goden, anders zouden ze een andere titel voor de bijeenkomst hebben bedacht. Door erbij te zijn zou ik aanvaarden dat ik tot het voetvolk behoor, dat is een beetje vervelend want ik wil graag gelijkwaardig zijn (wat het feminisme officieel ook nastreeft).

Godenspektakel
Ik ben trouwens benieuwd wat er zou gebeuren als mannen op het idee komen om een Godenspektakel te organiseren, waar vrouwen welkom zijn. Zouden ze komen? Ik denk het niet, ik denk dat er een storm van protest opsteekt. ‘Dit is het zoveelste bewijs dat mannen overmoedig, machtsbelust en oppervlakkig zijn.’

Excuusguus
Er is een mannelijke spreker, maar ik denk dat die het risico loopt in de rol te worden gedrukt van Excuusguus. Ik denk dat het ondanks alle goede bedoelingen weer zo’n manifestatie wordt waarin veel over mannen gepraat wordt, maar niet met mannen. En ik heb niet het gevoel dat ik daar wat aan heb of dat anderen (M/V) er iets mee opschieten als ik luister of een bijdrage lever.

Links

• website Godinnenspektakel
• website Hein Pragt, met prachtige observaties over de verschillen M-V
• een meer humoristische artikel over dit onderwerp is mijn blog Versieren van vrouwen - feest voor feministes
• het blog Een evenwichtige genderverhouding - gedachten & gedrag gaat meer over de praktijk
• het blog MisVerstanden rond gelijkwaardigheid gaat over wederzijds respect en waardering.