Gelijkwaardigheid van ebola, IS en Zwarte Piet

Moslims hoeven geen afstand te nemen van terreurbeweging IS? En Nederlanders wel van Zwarte Piet? Daar zit voor mij een strijdigheid. Niettemin zie ik IS, ZP en ebola als verschijnselen met gelijkwaardige kenmerken.

Op het eerste gezicht is ebola de grootste bedreiging. Het woord zelf klinkt nog onschuldig, roept een beeld op van een strandtent met zoutjes en likeurtjes voor allerlei gelegenheden. Een grote poster van een ijsmerk zegt: als het vloed is eet je een ander ijsje dan bij "eb".

Over ebola bestaat consensus: het is een gemeenschappelijke vijand, daar blijf je uit de buurt. Ook een zelfmoordterrorist wil voorkomen dat hij eraan ten prooi valt op zijn pad naar het paradijs.

Op de tweede plaats komt IS, voorheen Isis. Terroristen zijn natuurlijk heel gemeen en sluw, maar ook verward en naïef. Hun interpretatie van de Koran wordt fel bestreden en de gedachte dat er na gedane arbeid 72 maagden smachtend liggen te wachten is ook wat wonderlijk. Ik heb geen moeite om afstand te nemen van IS, maar sommigen hebben dat wel, blijkbaar omdat het geloofsgenoten zijn. Ik zou dan willen vragen: hoe is het voor je om te weten dat je schouder aan schouder met niet-moslims je afschuw over IS kunt uitspreken?

Interpretatie

Over ZP is de meeste discussie. Ik begrijp dat ZP als respectloos geïnterpreteerd kan worden, maar zeggen dat het racistisch is roept weerstand bij mij op. Dan beweer je dat kinderen en volwassenen al generatie op generatie meedoen aan een racistisch tafereel. Dat is hetzelfde als het woord allochtoon besmet verklaren omdat het wel eens ongunstig geïnterpreteerd is.

Van de 550.000 kernwapendemonstranten in oktober 1983 in Den Haag, heeft het overgrote deel als kind met ontzag opgekeken naar Sinterklaas en zijn gevolg. En als volwassene namen ze hun kinderen mee aan het handje naar de intocht. Maar waren ze dan racistisch? Al die burgemeesters die GroenLinks in de loop der jaren heeft gehad zouden door het uitspreken van een welkomstwoord bij de intocht ook racistisch zijn geweest? En in de jaren zestig en zeventig, toen iedereen door progressiviteit was bevangen …. Als ze aan Sinterklaas deden was dat maar schijn: het waren (zogenaamd) racisten?

Zondebok

Tegelijk kan ik me voorstellen dat de verschijning van Zwarte Piet wel een onbehaaglijk gevoel geeft. De term zwart heeft een ongunstige klank, bijvoorbeeld zwart werk, geld etc (illegaal), zwartkijker (pessimist), zwarte lijst (uitgeslotenen), zwarte bladzij (drama). Daar tegenover staan positieve woorden als zwarte cijfers (winst), zwart pak (kostuum), zwart goud (steenkool). Curieus zijn het woord zwartepiet (aaneengeschreven), dat zondebok betekent, en het begrip zwart front, dat staat voor fascisme. De aanhangers daarvan zullen het heel vervelend vinden om met Zwarte Piet geassocieerd te worden.

Ik was behoorlijk verbaasd over optreden van Quinsy Gario bij Pauw, in zijn strijd tegen ZP. De argumenten waren zo slecht dat ik achteraf de indruk kreeg dat hij is geïnstrueerd vanuit de redactie van Pauw met als doel de discussie zo langzaam mogelijk uit te melken om te zorgen dat er de komende maanden geen gebrek aan gasten is. Maar als je racisme wilt vermijden, zou je dan niet, in plaats van een stukje folklore, het betaald voetbal moeten afschaffen? Daar is sprake van doelbewust racisme in spreekkoren, om de tegenstander te ontmoedigen.

Bedreigend

Wat ebola, IS en ZP gemeen hebben is dat ze allemaal de veiligheid bedreigen. Bij de eerste twee gaat het om fysieke veiligheid en vragen we om bescherming tegen ziekte en aanslagen. Bij ZP gaat het om emotionele veiligheid, de zekerheid dat zwarten volwaardig lid zijn van de samenleving en niet geridiculiseerd worden.

Is emotionele veiligheid minder belangrijk dan fysieke? In mijn kindertijd hoorde ik wel eens 'schelden doet geen pijn', maar gebrek aan emotionele veiligheid doet juist heel veel pijn. Zonder emotionele veiligheid raak je sociaal geïsoleerd en als niemand met je te maken wil hebben, zal ook je fysieke veiligheid gevaar lopen. Daarom interpreteer ik het pleidooi voor afschaffing van ZP als een signaal van behoefte aan respect en aan de zekerheid dat zwarten volwaardig lid zijn van de samenleving.

Vergissen is dodelijk

Hoe we die zekerheid kunnen geven, lijkt me een goed onderwerp voor een gesprek. Als je de kans hebt om het veiligheidsgevoel van jezelf of anderen te vergroten, moet je heel goed nadenken voordat je nee zegt. Tegelijk is er ook de emotionele veiligheid van je eigen kinderen (en je eigen kindertijd) waarvan je niet wilt dat hun Sinterklaasfeest wordt bezoedeld door een lading die er nooit in gezeten heeft. Het is fair en gelijkwaardig dat ook daarmee rekening wordt gehouden.

Tot slot over ebola. Vergissen is menselijk, maar als het gaat om de hygiënevoorschriften bij ebola is het ook dodelijk, voor jezelf en degenen met wie je in aanraking komt. Voor ebola is iedereen gelijkwaardig, ongeacht ras, opleidingsniveau, geloof, seksuele voorkeur en positie in het politieke krachtenveld. Ebola maakt geen onderscheid - een even tragisch als hoopgevend bewijs: we zijn als mensheid allemaal met elkaar verbonden en gelijkwaardig.

Gelijkwaardige beloning

Sinterklaas loopt evenveel gevaar om te worden besmet als Zwarte Piet. Net als een overbetaalde bovenbaas die ergens hoog in het bedrijfsleven plannen bedenkt die het milieu verwoesten en die zonder scrupules werkgelegenheid verplaatst naar landen met mensonterende arbeidsomstandigheden. Iemand die prestige nastreeft als voorzitter van een voetbalclub waar wekelijks racistische spreekkoren klinken en die al deze praktijken kan voortzetten door het continu verdraaien van de waarheid. Hij/zij (gelijkenis met bestaande personen is toevallig) loopt evenveel gevaar als de onderbetaalde schoonmaker, bagageafhandelaar, onderwijzer, agent of verpleger.

Zeker die laatste categorie is interessant. Wij zijn voor onze bescherming tegen ebola afhankelijk van onderbetaald zorgpersoneel en het nauwgezet naleven door hen van hygiënevoorschriften, ondanks de hoge werkdruk. Misschien vinden al die overbodige managers bij zorginstellingen nu toch ineens dat de werkvloer wel behoorlijk betaald moet krijgen. Gelijkwaardig aan het niveau van de functie!

Verder

• een kanttekening van Loesje:
  
• cabaretier Sjaak Bral ziet de oplossing in vrijheid van godsdienst, 'je blijft gewoon geloven in Sinterklaas'
• columnist Luuk Koelman pleit schertsend voor het voortzetten van de integratie in een potje hazelnootpasta
• journalist Arnold-Jan Scheer stelt in Trouw dat het archetype van Zwarte Piet gericht is op verbinding
• presentatrice Britt Dekker wil de Goudse Kaaspiet vervangen door een Droppiet. (zou ze dat zelf hebben bedacht?)
• een minder kindvriendelijke oplossing lijkt de Piet zonder hoofd van Totaal Theater
• bovenstaand blog werd geschreven in het kader van Blog Action Day waarvan het thema in 2014 was: gelijkwaardigheid
• ook voor Blog Action Day 2014 schreef ik: MisVerstanden rond gelijkwaardigheid 
• blog van Kaj Leers over de weerstand van Tukkers tegen het veranderen van Zwarte Piet.

AI :-) een spiegel

In een spiegel kom je jezelf tegen. Zo zijn er letterlijke spiegels, die laten zien dat je wel wat vrolijker of vriendelijker zou kunnen kijken. En figuurlijke spiegels waarin je jezelf op een andere manier tegenkomt, in confrontatie met je innerlijk. Als je tegen iemand aanloopt die de functie van spiegel vervult of omdat je uit vrije keus aan zelfreflectie doet. Dat laatste gebeurde op 18 februari tijdens een workshop generatieve journalistiek van Peter Pula in Amsterdam.

 
Peter Pula is oprichter van Axiom News, een bedrijf dat 'generatief nieuws' verzorgt voor de interne of externe communicatie van bedrijven. Deze vorm van journalistiek hanteert de methode Waarderend onderzoek (Appreciative inquiry). een benadering die is gericht op praktische oplossingen door te versterken wat goed gaat. Meer over deze onderwerpen in mijn volgende blogstuk Generatieve journalistiek geeft synergie. In het blogstuk dat u nu leest ga ik in op wat de workshop met mij persoonlijk deed. 

Lijkt vanzelfsprekend

Oefeningen voor zelfreflectie werden die middag gedaan in wisselende subgroepen. Zo heb ik kunnen sparren met onder meer Arno, Titus, Marije, Josien en Violet. Als eerste kwam aan bod de vraag 'Op welk kruispunt in je leven sta je?' Ik kwam uit op de simpele stelling dat ik de waarde van mijn passie niet kan aantonen voordat ik deze onder woorden heb gebracht op een manier die mijzelf en mijn doelgroep aanspreekt. Het lijkt vanzelfsprekend, maar ik kan echt nog stappen vooruit zetten naar een formulering die resoneert in mij en in degenen die ik toegevoegde waarde wil bieden. 

Vervolgvraag van Pula: Wat zou een goede manier zijn om hierin een keuze te maken? Mijn antwoord: toepassen van de feedback die ik hierover heb gekregen op mijn website, mijn profielen op sociale media en in mijn mondelinge pitch. Wat ik daarvoor nodig heb is rust, even afstand van de hectiek om in het hier en nu te zien waar het om draait.

Aandacht en gezond verstand

Grappig dat zulke eenvoudige vragen tot zoveel inzicht kunnen leiden. En toch wist ik dat wel. In de vele honderden interviews die ik in de loop der jaren heb gedaan, merkte ik al vaker dat het soms de simpele vragen zijn die het meeste verdieping en reflectie teweegbrengen. Daar is vaak geen inhoudelijke kennis voor nodig, maar meer aandacht, empathie en gezond verstand. Ook al is de informatie die ik daarbij krijg voor mij als journalist niet altijd bruikbaar, het zorgt wel voor een authentieke sfeer en dan komen er heel vaak antwoorden die voor mijn lezers wel relevant zijn.

Ook de vervolgvragen van Pula, steeds in nieuwe subgroepen, hadden een prikkelend karakter, enerzijds dichtbij je eigen drijfveren en tegelijk ver genoeg buiten je comfortzone om nieuwe inzichten te geven. Nadat iedereen één zin had gemaakt om te vertellen wat hij of zij professioneel kan bieden, werden die zinnen ook in sneltreinvaart uitgesproken, in wisselende duo's. 

Echt contact

Bij mij gaat het om zorgen voor goodwill via schriftelijke communicatie. Tijdens het luisteren naar de zinnen van anderen en het uitspreken van mijn eigen zin kwam twijfel op: is het werkelijk waar dat ik dit kan? En is het waardevol ... echt contact ontstaat toch alleen tijdens een gesprek van mens tot mens? Als ik vanuit zelfvertrouwen luister naar mijn gevoel doe ik met deze zin geen loze beloftes, het is dus waar. En de vraag of het waardevol is kan ik beantwoorden door te wijzen op het grote (efficiënte) bereik van het geschreven woord in combinatie met een tekst die is uitgebalanceerd: 

• toegankelijkheid met diepgang
• duidelijkheid in de betekenis met ruimte voor autonomie bij toepassing van de content
• aandacht voor de belangen van de lezer met oog voor belangen van anderen
• gevoel met verstand
• inzet met resultaat
• feiten met ruimte voor meningen,
• gebruik van tekst als verbaal fenomeen en tegelijk oog voor non-verbale woorden. Daar hoort natuurlijk een ;-) bij, vanuit gevoel voor paradox en humor. Toch denk ik dat woorden wel degelijk een gevoelswaarde hebben, zodat je als schrijver de lezer meevoert in een dans langs belevenissen.

Waar blijft de bewuste rust?

Ik schrijf dit een week na dato. Heb ik de verkregen inzichten toegepast? (zou een passende vervolgvraag zijn in het kader van AI) Eigenlijk nog niet: het is nog aan het bezinken. En hoe staat het eigenlijk met de voorgenomen rust? Dit blogstuk getuigt natuurlijk van reflectie. Maar het beeldscherm is geduldig en het gaat om wat ik er daadwerkelijk mee doe. Gezien de klaterende hoeveelheid taken, plannen, voornemens en actiepunten is die rust nog een punt van aandacht.